Anna Szarapka
III Bydgoskie Dni Muzyki Kościelnej
Improwizacja i muzyka chóralna w kościele pw. św. Mikołaja w Bydgoszczy
20
listopada 2022 roku w parafii pw. św. Mikołaja w Bydgoszczy odbył się Koncert
inaugurujący III Bydgoskie Dni Muzyki Kościelnej. Bohaterami koncertu były dwa najpiękniejsze
instrumenty: organy – słusznie uznawane za króla instrumentów i głos ludzki – najwspanialszy
ze wszystkich instrumentów, ponieważ zdolny jest nie tylko wspaniale śpiewać,
ale także przekazać znaczenie wyśpiewanego słowa. Łotewski muzyk Rihards Dubra,
którego utwór zabrzmiał podczas niedzielnego koncertu, snując refleksje na
temat muzyki, zadał sobie pytanie: „Mówiąc czysto
filozoficznie, jaki jest w takim razie najważniejszy cel muzyki?” I
odpowiadając stwierdził: „Wpływać na człowieka poprzez emocje. (…) Tak jak
każdy ma swoją drogę do Boga, tak każdy kompozytor ma swoją własną drogę do
emocji w muzyce, a przez to – także do Boga”.
Wyjątkowość
niedzielnego koncertu polegała na tym, że obok śpiewu chóralnego zabrzmiała
również organowa muzyka improwizowana. Na ogół bywamy na koncertach, podczas
których słyszymy dzieła skomponowane przez muzyka-twórcę, a wykonywane przez
wokalistę lub instrumentalistę-wirtuoza. Jarosław Ciechacki połączył dwie
funkcje – kompozytora i wykonawcy-wirtuoza, organisty. Było to możliwe dzięki
szczególnym umiejętnościom, wymagającym wielu ćwiczeń i studiów, ale także intuicji,
kreatywności i wyobraźni.
Podczas
inauguracyjnego koncertu usłyszeliśmy również Scholę Liturgiczną Katedry
Bydgoskiej powstałą w marcu 2021 roku, z inicjatywy organisty Katedry
Bydgoskiej, Krzysztofa Fryski. Warto podkreślić, że zespół uczestniczy w
najważniejszych uroczystościach i liturgiach celebrowanych w Katedrze
Bydgoskiej, ale także w uroczystościach poza diecezją. Pomimo niedługiej
działalności Schola Katedralna ma już sukcesy konkursowe. Podczas odbywającego
się we Włocławku, w dniach od 29 do 30 kwietnia 2022 roku, I Ogólnopolskiego
Konkursu Organowego Akompaniamentu Liturgicznego i Muzyki Chóralnej „Surrexit
vere” w kategorii chórów kościelnych Schola Katedralna zdobyła Złoty Dyplom
(jedyny w tej kategorii) oraz Nagrodę Specjalną za Udany Debiut.
Koncert
wypełniło pięć utworów chóralnych. Były to kompozycje twórców XX i XXI wieku,
związanych z naszym kręgiem kulturowym i geograficznym: Piotra Jańczaka
(ur. 1972), pochodzącego z Nakła nad Notecią, obecnie profesora Akademii
Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, Marka Raczyńskiego
(ur. 1982), przed laty członka Poznańskich Słowików prowadzonych przez prof.
Stefana Stuligrosza, a następnie absolwenta Akademii Muzycznej w Poznaniu i Uniwersytetu
Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, Rihardsa Dubry (ur. 1964), łotewskiego
kompozytora i organisty oraz Mikuláša Schneider-Trnavský’ego
(1885-1958), słowackiego kompozytora, dyrygenta i nauczyciela muzyki, autora
katolickiego, słowackiego śpiewnika kościelnego, wydanego w 1937 roku, w którym
opublikował ponad 500 pieśni, a będącego odpowiednikiem polskiego Śpiewnika
kościelnego ks. Jana Siedleckiego. Jedynym kompozytorem niedzielnego
koncertu, pochodzącym z odległej Ameryki był Gordon Young (1919-1998),
kompozytor i organista. Wszystkich, zarówno kompozytorów, jak i wykonawców
koncertu łączyła jedna, najważniejsza cecha – troska o muzykę kościelną, jej
rozwój i piękno. Utwory wykonane podczas koncertu utworzyły ekspresyjną i
znaczeniową, medytacyjno-modlitewną całość. Wieczorne, muzyczne zamyślenie rozpoczęło
Kyrie Piotra Jańczaka, będące wołaniem Panie zmiłuj się.
Następnie muzycy poprowadzili słuchaczy przez tajemnicę ojcostwa Boga w utworze
Otče náš Mikuláša
Schneidera-Trnavský’ego. Kolejna kompozycja była ukierunkowana na rozważanie
męki Pana Jezusa w utworze O Crux ave (O, witaj Krzyżu) Rihardsa Dubry. Kompozycja
Dominus illuminatio mea Marka Raczyńskiego, oparta została na 27
Psalmie, w którym Dawid wyraża ufność swoją w Bogu we wszelkich przeciwnościach tego
życia, i tego jedynie pragnie, aby mógł zamieszkać w domu Pańskim i tam Panu
dziękować za Jego opiekę i dobroć. Modlitewne zamyślenie zakończyło Alleluja
Gordona Younga.
Dramaturgia medytacji przebiegała w dwóch niezależnych, ale połączonych
jedną myślą kompozycjach. Każdy utwór wykonany przez katedralną Scholę
liturgiczną poprzedziła improwizacja przygotowana przez Jarosława Ciechackiego.
Organowe improwizacje wykorzystywały motywy utworów chóralnych, przybierały zróżnicowane
formy i wprowadzały śpiew Scholi. Uważnie słuchając melodii improwizacji
organowych łatwo rozpoznać można było te same motywy melodyczne w warstwie
organowej i chóralnej. Jarosław Ciechacki przygotował pięć improwizacji, które
ujął w następujących formach:
- Preludium misterioso z wykorzystaniem motywów Kyrie Piotra
Jańczaka
- Adagio Cantabile z wykorzystaniem motywów Otče nášMikulášaSchneidera-Trnavsky’ego
- Medytacja z wykorzystaniem motywów O Crux Ave Rihardsa Dubry
- Fuga Quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me(Ponieważ mój
ojciec i moja matka mnie opuścili) z Dominus illuminatio mea Marka
Raczyńskiego
- Introdukcja do Alleluja Gordona Younga
W
wykonaniu Scholi Liturgicznej Katedry bydgoskiej pod dyrekcją Krzysztofa Fryski
usłyszeliśmy kolejno:
- Kyrie
Piotra
Jańczaka,
- Otče
náš Mikuláša
Schneidera-Trnavsky’ego,
- O Crux ave Rihardsa Dubry,
- Dominus
illuminatio mea Marka
Raczyńskiego,
- Alleluja
Gordona
Younga.
Koncert
stanowił modlitewną medytację prowadzoną przez organy i śpiew wielogłosowy. Znakomite
połączenie interesujących improwizacji Jarosława Ciechackiego z bogatymi
brzmieniami Scholi Liturgicznej Katedry Bydgoskiej stworzyło nadzwyczajną
dramaturgię koncertu. Ekspresyjne Kyrie Jańczaka, kantylenowe Otče náš Schneidera-Trnavsky’ego, liryczne,
subtelne, O Crux Ave Durby kontrastowało konstrukcyjnie i wyrazowo z improwizowaną,
organową fugą opartą na motywach Dominus illuminatio mea Marka
Raczyńskiego. Końcowe Alleluja Gordona Younga pozostawiło natomiast słuchaczy
w uniesieniu, w atmosferze nadziei i radości.